Leśny cmentarz komunalny z drogą krzyżową – dawne ogrody biskupa Ignacego Krasickiego
Cmentarz komunalny zwany pierwotnie (do 1945r.) Cmentarzem Leśnym „Waldfriedhof”. Powstał w 1925r. z inicjatywy proboszcza Alfonsa Buchholza, który pragnął zapobiec dalszej dewastacji i zarastaniu terenów dawnych ogrodów Ignacego Krasickiego, jak również zaspokoić rosnące potrzeby sepulkarne lidzbarczan. Wykorzystując zróżnicowane ukształtowanie terenu, twórcy nowego cmentarza zaplanowali istniejącą do dziś Drogę Krzyżową, której kulminacyjne punkty stanowią kaplice nr 12 – monumentalna scena Ukrzyżowania w formie łuku triumfalnego – symbol zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią, z figurami Maryi
i św. Jana po bokach, położona na sztucznie wzniesionym pagórku o tarasowych zboczach, symbolizujących „kręgi dantejskie”, nr 13 – kaplica ze sceną Piety przy głównym rondzie cmentarza i nr 14 – podziemna kaplica Złożenia do Grobu na zapleczu kaplicy nr 13. Pozostałe stacje mają postać skromniejszych kapliczek kolumnowych z płaskorzeźbami, polichromowanymi przedstawieniami kolejnych scen Drogi Krzyżowej. Wszystkie stacje wykonał w 1927r. F. Drexler
z Monachium.
Jednym z pierwszych nagrobków był – również zachowany, położony przy głównym rondzie – pomnik wielokrotnego rekordzisty świata w sportach lotniczych, weterana Wielkiej Wojny 1914 – 1918, Ferdynanda Schulza, który zginął w wypadku lotniczym w 1929r. Po 1945r. większość dawnych nagrobków uległa likwidacji wskutek braku opiekunów i długoletniego użytkowania cmentarza przez nowo przybyłą ludność. Z nielicznych zachowanych pomników warto zwrócić uwagę na ozdobne, wykonanie w drewnie lub metalu krzyże nagrobne przedwojennych proboszczów lidzbarskich i kilkanaście rzeźbionych w kamieniu lub cemencie pomników prywatnych osób, w tym niegdyś zasłużonych dla miasta. Spośród tych ostatnich szczególnie ciekawe są drewniane krzyże sygnowane nazwiskiem Michaela Lipowa, który wyjechał do Nadrenii przed 1939r. i tworzył jeszcze po wojnie, m.in. nagrobek pomysłodawcy cmentarza, ks. A. Buchholza.
Zabytkowy cmentarz częściowo otacza zabytkowy mur z dwiema ozdobnymi bramami od strony ulic: Krasickiego i Kopernika. W północnym rejonie zachowały się pozostałości dwu stawów. Pierwotny układ cmentarza niemal nie uległ zniekształceniu, co – obok starodrzewu – stanowi dodatkowo o jego zabytkowym charakterze.
Współczesne nagrobki wykazują się daleko idącą typowością, z nielicznymi wyjątkami. Ważnym dla obecnych mieszkańców miasta obiektem jest położony
w centrum ronda krzyż – pomnik poświęcony obywatelom polskim – ofiarom hitleryzmu i stalinizmu z lat 1939 -1956.
Na podstawie opracowania Sławomira Skowronka
W ramach uzyskanego dofinansowania unijnego zrealizowano zadanie pn.: „Historia i piękno – ogrody Biskupa Ignacego Krasickiego. Renowacja cmentarza komunalnego w Lidzbarku Warmińskim.” Niniejsza inwestycja obejmowała rewitalizację zabytkowych obiektów cmentarza jaki i uczytelnienie historyczne samego cmentarza będącego oryginalnie ogrodami biskupa Ignacego Krasickiego.
Uczytelnienie historyczne obejmowało w szczególności wykonanie ścieżek głównie z kruszyw mineralnych oraz wykonania nasadzeń drzew mających podkreślić dawny charakter i układ alei ogrodów. Wykonane zostały również ścieżki granitowe w szczególności prowadzące do Groty, które podkreślają surowy charakter miejsca związanego z pochówkiem Chrystusa.
Rewitalizacja zabytkowych obiektów obejmowała późniejszy okres kiedy założono cmentarz komunalny. Odnowiona została Droga Krzyżowa poprzez uzupełnienie brakujących elementów konstrukcji, wykonaniu nowych tynków, nałożeniu nowych farb na rzeźby i płaskorzeźby. Zakonserwowano również drewniane krzyże będące jednym z wielu cennych zabytków sztuki sakralnej. Oczyszczono nagrobki i uzupełniono brakujące ich elementy. Prace konserwatorskie obejmowały również zabytkową bramę w zraz z okalającym cmentarz murem od strony ul. Kopernika. Uzupełniono brakujące dachówki będące zwieńczeniem muru i bramy. Odnowiono elewację muru oraz uzupełniono brakujące jego elementy.
Prace obejmowały również odnowienie terenu ronda w centrum cmentarza, w miejscu którego wzniesiono krzyż, który jest ważnym pomnikiem dla obecnych mieszkańców miasta. Krzyż został poświęcony obywatelom polskim, ofiarom hitleryzmu i stalinizmu z lat 1939 -1956. Centrum cmentarza jest nie tylko miejscem uczczenia pamięci ofiar ale również miejscem, na którym odbywają się uroczystości o charakterze państwowym.
Szereg powyższych prac pozwolił na włączenie zabytkowego Cmentarza Komunalnego, obiektu o dużym znaczeniu kulturowym, religijnym, krajoznawczym w wachlarz produktów turystycznych województwa warmińsko-mazurskiego.